Wyróżnienie w konkursie NIAiU "Przestrzeń wspólna jest wartością": Inez Wawszczyk - "Redefinicja sposobu funkcjonowania miast modernistycznych Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej – przykład Tychów"

Promotor główny: prof. dr inż. arch. Luka Skansi

Współpromotorzy : prof. dr inż. arch. Maurizio Meriggi, mgr inż. arch. Michał Purski

Grafika i tekst: Inez Wawszczyk

Streszczenie w języku polskim: 

Wyniszczenie polskiego krajobrazu miejskiego horrorem drugiej wojny światowej, spotkało się z niechcianą komunistyczną dominacją ZSRR trwającą do 1989 roku. Sytuacja stała się doskonałym podłożem do rozwijania utopijnych wizji o zdrowych miasta modernistycznych, które szczególnie mogły się rozwijać w krajobrazie systemu socjalistycznego PRL, który chciał zaprojektować życie swoich towarzyszy-obywateli. (Cymer, 2019) Rychła śmierć Stalina zakończyła krótki okres dominacji architektury socrealistycznej i w 1956 Ogólnopolska Narada Architektów oficjalnie potępiła tę doktrynę. Szybko powrócono do założeń KartyAteńskiej i modernizm stał się wiodącym kierunkiem. Równie szybko nastąpił regres gospodarczy i końcem lat 60. narodziła się idea „fabryki domów”. Kolejne lata przyniosły dalszy rozwój typizacji, prefabrykacji, dominację monotonnych uproszczonych form, które trale okaleczyły krajobraz polskich miast. (Ciarkowski, 2017)

Tychy to wyjątkowy przypadek miasta, zaprojektowanego i wybudowanego od podstaw. Pomysł budowy miasta satelickiego zasilającego Górnośląski Okręg Przemysłowy narodził się w 1949 roku i w większości został zrealizowany według nowatorskiego planu generalnego Kazimierza Wejcherta oraz Hanny Adamczewskiej-Wejchert. Nowe Tychy są przykładem miasta, które ucieleśniają modernistyczne idee planowania przestrzennego, z wyraźnie zarysowaną segregacją przestrzenną, rozproszoną zabudową w otoczeniu zieleni. (Kępkowicz et al., 2021) Tkanka miejska stała się żywo pisaną historią zmian i tendencji  zmieniających się realiów w Polskiej Republice Ludowej, odbijając zarówno pozytywne aspekty planowania miejskiego, jak i mnogość problemów wynikających ze złego zarządzania, słabej jakości wykonania, czy zaniechaniu realizacji centrum miasta razem z zapleczem kulturalnym i rozrywkowym.

Praca badawcza ma na celu wnikliwą analizę zaszłych procesów w Tychach oraz waloryzację osiedli mieszkaniowych i przestrzeni pomiędzy budynkami. Co więcej, głównym celem pracy jest nadanie nowej jakości miastu o spuściźnie modernistycznej i dostosowanie go do postępujących zmian w sposobie myślenia o mieście i użytkowania go.

Uzasadnienie jury NIAiU:
Wyróżnienie przyznano za identyfikacje problemu, dogłębną analizę historyczną, ponowne przemyślenie idei przyświecających modernistycznym miastom z czasów PRL na przykładzie miasta Nowe Tychy. Projekt poparty szerokimi analizami historycznymi idei na temat planowania miasta Kazimierza Wejcherta i Hanny Adamczewskiej. Równowaga między funkcjonalnością, która pozwala na wygodne korzystanie z przestrzeni publicznej a estetyką, która wprowadza elementy artystyczne i piękno architektury do miasta oraz  ekologią i rozwojem zrównoważonym.

Przedstawiony projekt jest ciekawym studium oraz kontynuacją idei autorów miasta. Dogłębna analiza pozwala zidentyfikować mocne i słabe punkty miasta. Autorka proponuje rozwiązania szanując ideę poprzedniego projektu oraz kontynuacje najważniejszych idei jak: modułowość, elastyczność i zdolność do modyfikacji budynków i infrastruktury w celu dostosowania ich do zmieniających się potrzeb mieszkańców oraz zwrócenie uwagi na podstawową myśl, że projekt miasta powinien opierać się na idei przestrzeni publicznej, która ma służyć mieszkańcom i pobudzać ich aktywność oraz integrację. Jest to odpowiedź na główną ideę konkursu: Przestrzeń wspólna jest wartością.